Ikona, z greckiego eikon, oznacza obraz. Ikona powstała w kręgu Bizancjum, tam wykształcił się kanon ikony. Judaizm zabraniał czynić podobieństw Boga czy to obrazu, czy rzeźby. Zmieniło to przyjście Jezusa gdyż On sam jest ikoną Boga – obrazem Ojca.
Ikona rozwijała się według dokumentów Soboru Nicejskiego II 787 r. już w czasach apostolskich. Choć oprócz wzmianki w wyżej wymienionych dokumentach nie ma na to żadnych historycznych dowodów.
Według tradycji autorem pierwszych ikon był św. Łukasz Ewangelista. Sztuka w czasach wczesnochrześcijańskich miała dawać nadzieję i umacniać wiarę neofitów. Symbolikę przejęto od kultur pogańskich na potrzeby Chrześcijaństwa.
Rzeczywistość przedstawiana na ikonach jest płaska. Dlaczego? Ponieważ wskazuje na rzeczywistości inną niż nasza na taką, która przekracza nasz sposób pojmowania. Również perspektywa jest odwrócona. To ten, kto stoi przed ikoną jest w centrum. Doskonale to widać na przykładzie znanej ikony Trójcy Świętej Andrzeja Rublowa. To ma również wskazywać, na ten inny wymiar nie ziemski.
Ikona jest oknem przez które możemy oglądać świat nadprzyrodzony. W ikonie ważna jest zarówno symbolika jak i kolor. Kolorystyka została przejęta ze sztuki bizantyjskiej. I tak dla przykładu złoto oznacza świętość, chwałę Bożą, nieśmiertelność. Kolor niebieski oddaje niebo ale i duchowość, mistycyzm. Purpura symbolizuje władzę i bogactwo. Czerwień to życie, krew, piękno, czystość. Bielą przedstawia się Boskość, czystość, niewinność. Brąz natomiast to symbol ziemi, materii, ubóstwa.
Warto zaznaczyć, że najważniejszą ikoną jest ikona Chrystusa. Jednym z najczęstszych przedstawień Chrystusa jest Pantokrator – Wszechwładca, Pan wszystkiego. Panujący, Sędzia. Innym przedstawieniem jest Mandylion inaczej Veraikon – obraz nie ręką ludzką uczyniony. Przedstawia twarz Chrystusa na rozwiniętej chuście.
Ikona nie jest zwykłym obrazem religijnym. Te, które powstawały w klasztorach Starej Rusi były emanacją bóstwa. Powstawały na modlitwie, w postawie klęczącej.
Ikony mają za zadanie wprowadzać w modlitwę i pogłębiać życie duchowe, mają przybliżać do Boga. W Kościele wschodnim ikona pełni ważną rolę, przedstawia świętego, uosabia go, reprezentuje, zapewnia łączność ze świętymi. Wierzy się, że dana osoba przedstawiona na ikonie jest on obecna w danym miejscu właśnie dzięki niej. Tak, więc jest ikona w swej istocie najpierw dziełem modlitewnym a dopiero później dziełem artystycznym.
s. Andrea Białopiotrowicz WNO